1. Tarafların Sözleşme İle Ne İstediklerinin Tam Olarak Belirlenmesi

Bir sözleşme yapmak niyetinde olan kişilerin, bazı hususları göz önünde bulundurmaları gerekir. Sözleşme hazırlarken dikkate alınması gereken en önemli husus, sözleşmenin, tarafların isteklerini tam olarak yansıtması ve mümkün olduğu ölçüde ileride taraflar arasında uyuşmazlığa yer vermeyecek biçimde kaleme alınmasıdır. Ayrıca, sözleşmenin uyuşmazlık çıktığı durumlarda da taraflar arsındaki uyumazlığı gidermeye ve en azından asgariye indirmeye yönelik hükümleri kapsaması gereklidir.

Bir sözleşmenin yapılması için öncelikle o sözleşmeyi yapmak isteyen kişilerin karşılıklı olarak sözleşme yapma iradelerini ortaya koymaları gerekir. Taraflar bu iradelerini fiilen bir araya gelerek ortaya koyabilecekleri gibi, farklı yollarla da ifade edebilirler.Tarafların karşılıklı istek ve iradelerini beyan ettikleri bu aşamada dikkat edilmesi gereken husus, tarafların bireysel olarak sözleşme yapmakla ne istediklerini ve hangi amaçla o sözleşmeyi yaptıklarını bilmeleridir. Bundan başka tarafların sözleşmeye ilişkin istek ve amaçlarının birbirleriyle uyumlu olması, yani iradelerin aynı amaca yönelmiş olması gerekir.

2. Sözleşmenin Hukuksal Niteliğinin Ve Sonuçlarının Tespiti Ve Bir Taslağın Hazırlanması

Taraflar, sözleşmenin ilgili hukuk dalını saptamak ve, eğer mevcutsa sözleşmeyi doğrudan veya dolaylı olarak ilgilendiren hukuki düzenlemeleri, yargı kararlarını bulmak ve genel olarak sözleşmenin hukuki çerçevesini belirlemeleri gerekir.

Müteakiben de taraflar sözleşmeyi bütünüyle ele alıp bir değerlendirme yapmalı ve bir taslak hazırlamalıdır.

3. Sözleşmenin Şeklinin Tespiti

Hukukumuzda sözleşme serbesti ilkesinin bir görünümü olarak şekil serbestisi ilkesi geçerlidir. Borçlar Kanunumuzun 11/I inci maddesinde " akdin sıhhati kanunda sarahat olmadıkça hiçbir şekle tabi değildir " denilmek suretiyle bu ilke açıkça belirtilmiştir. Ancak yine aynı hükümden bu ilkeye kanunda belirtilen hallerde bazı istisnalar getirilmiş olduğu da anlaşılmaktadır. Kanun tarafından belli bir şeklin öngörüldüğü durumlarda sözleşmenin uyularak yapılması zorunludur. Aksi takdirde sözleşme geçersizdir.Ancak kanunda herhangi bir şekil zorunluluğu getirilmemişse taraflar sözleşmeyi istedikleri gibi yapabilirler. Bu durumda sözlü olarak yapmak kolay gibi gözükse de bu defa karşımıza ispat sorunu çıkar. Yargılama usulüne ilişkin kanunumuza göre, bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin yapıldıkları zamanki miktar veya değeri belli bir miktarı geçtiği takdirde senetle ispat olunması gerekir.Bu sebeple aralarında uyuşmazlık çıktığı takdirde ispat kolaylığı sağlamak ve tarafların hak kaybına uğramasını engellemek için sözleşmelerin yazılı şekilde yapılması uygun olur.

4. Yazılı Olarak Yapılan Bir Sözleşmenin İncelenmesi Sırasında Sorulması Gereken Sorular Şunlardır;

• Sözleşmenin yeteri kadar açık ve anlaşılır olup olmadığı,
• Sözleşmede yazım kurallarına uyulup uyulmadığı,
• Sözleşmenin bir sözleşmede bulunması gereken tüm hususları kapsayıp kapsamadığı,
• Sözleşmede gereksiz ayrıntıdan kaçınılıp kaçınılmadığı,
• Sözleşmenin bir bütünlük teşkil edip etmediği,
• Sözleşmenin ilgili yasal hüküm ve kavramlara uygun olup olmadığı,
• Sözleşmede tarafların istek ve amaçlarının yeterince gözetilip gözetilmediği,
• Sözleşmede tarafların hak ve yükümlülüklerinin tam olarak ifade edilip edilmediği.

B. BİR SÖZLEŞMEDE BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR

Her sözleşmede mutlaka yer alması gereken bazı hususlar vardır ve sözleşmeler bunları kapsayacak şekilde yapılmalıdır. Öncelikle sözleşme kanunda düzenlenmiş bir sözleşme ise, kanunun bu sözleşmede bulunması gereken bazı unsurları içerip içermediği tespit edilmelidir.

Bununla beraber sözleşme hazırlama tekniğine dayanarak, hazırlandığı konudan dolayı ayrıcalık arz edenler hariç olmak üzere bir sözleşme de yer alması gereken en önemli hususlar şunlardır;

• Sözleşmenin başlığı. Bu sayede ilk bakışta sözleşmenin tanınması , ne tür bir sözleşme olduğunun anlaşılması sözleşmenin tamamının okunmasına gerek kalmadan anlaşılabilir.
• Sözleşmenin tarihi. Sözleşmenin yapıldığı tarihin belirlenmesinde yardımcı olur.. Tarihin sözleşmenin başına yazılması ile sonuna yazılması arasında bir fark yoktur. Tarihin önüne sözleşmenin yapıldığı yerin de yazılması faydalı olur. Tarih ve yerin, sözleşmenin sonuna imzalardan önce tekrar yazılması da mümkündür.
• Tarafların isimleri. Sözleşmelere, gerçek kişilerin ad ve soyadları, tüzel kişilerin ise tacir oldukları takdirde ticari unvanları dahil tam olarak adresleri ile birlikte yazılmalıdır.
• Sözleşmenin konusu. Tarafların hak ve yükümlülüklerine geçmeden önce, konunun belirtilmesinde fayda vardır. Konu sözleşmenin kısa bir özetidir. Burada, sözleşmede amaçlanan temel noktalar, ayrıntıya girmeden, anlaşılır ve sözleşmenin niteliğini ortaya koyacak şekilde belirtilmelidir.
• Tarafların hak ve yükümlülükleri. Sözleşmede, tarafların hak ve yükümlülükleri tereddüde yer bırakmayacak şekilde kaleme alınmalıdır ve bu bölümün, sözleşmenin konusunu takip etmesinde fayda vardır. Buraya sözleşmenin ifa edileceği yer ve zamanın da belirtilmesinde fayda vardır. Sözleşmede, yargılama usulüne ters düşmemek şartıyla, yetki şartına, yani çıkacak muhtemel uyuşmazlıkların nerede çözüleceğini belirten hükümlere de yer vermekte fayda vardır. Ayrıca tarafların isteğine göre tahkim şartı da sözleşmede yer alabilir.
• Sözleşmenin yerine getirilmemesinin müeyyideleri ve cezai şart. Hukukumuz, bu gibi hükümlere, kanuna, ahlaka ve kişilik haklarına aykırı nitelikte ve imkansız olmadığı sürece izin vermektedir.
• Sözleşmede yer alan yükümlülükler karşılığı taraflarca verilecek teminatlar. Bu teminatlar, şahsi veya ayni olabilir. Uygulamada en çok karşılaşılan tür kefalettir. Menkul veya gayrimenkul rehinine de başvurulabilmektedir. Sözleşmenin en azından kefalet ilişkisi ile desteklenmesi, tarafların edimlerini yerine getirmeleri sırasında daha huzurlu olmalarını sağlar.
• Sözleşmenin sonuna tarafların ad ve soyadları yazılmalı ve sözleşme taraflarca imzalanmalıdır. Tarafların imzalamasından önce sözleşmenin kaç nüsha olduğu belirtilmelidir. Sözleşme el ile yazılabileceği gibi, bilgisayar, daktilo veya diğer yazı araçları ile de yazılabilir. Ancak, imzaların kesinlikle el ile atılması gereklidir. Sözleşme bir sayfadan daha fazla ise, tarafların diğer sayfaları da paraflamaları yerinde olur. Eğer sözleşme ile sadece bir tek taraf yükümlülük altına giriyorsa bu durumda, bu tarafın imzasının sözleşmede yer alması zorunludur. Diğer tarafın ise zorunlu olmadığı halde, sözleşmeyi imzalamasında bir sakınca yoktur.
• Özellikle teknik hususları içeren sözleşmelerin yapıldığı durumlarda, bu sözleşmeyi tamamlamak, teknik hususları açıklamak üzere sözleşmeye bazı bilgi ve belgelerin eklenmesi gerekebilir. Bu bilgi ve belgeler sözleşmenin en sonuna adedine göre ek veya ekler başlığı ile eklenmelidir. Birden fazla ek bulunması durumunda bu eklerin numaralanması ve her bir ekin başına kısaca konusunun yazılması, sözleşmenin açıklık ve anlaşılırlılığının sağlanması bakımından önemlidir. Zorunluluk olmasa da bu eklerin taraflarca imzalanmasında fayda vardır.